Kasetony w Bazylice Serca Jezusa

By Published On: 7 listopada 2014Categories: Mozaika1668 words9,3 min read

W poprzednim artykule zajmowaliśmy się 12 mozaikami w dekoracji konchy, stanowiącymi oś jej kompozycji. Teraz omówimy 16 kasetonów, znajdujących się po prawej stronie i ułożonych w czterech rzędach. Opis każdego z nich zaczynamy od najwyższego pola i kontynuujemy go, schodząc w dół.

      Pierwsza z mozaik przedstawia Klucze. Symbol ten wskazuje na Chrystusa i na Kościół oraz jego władzę sięgającą Królestwa niebieskiego. Chrystus otwiera więzienia spętanym nędzą grzechu i On posiada klucze do życia, śmierci i otchłani (Ap 1,17). Zbawiciel mocą swej męki i zmartwychwstania otwiera bramy swego Królestwa. Jezus przekazał Piotrowi i jego następcom władzę kluczy – zarządzanie skarbami zbawienia. Na złotym tle mozaiki widzimy ciemny krzyż, na którego przecięciu widnieją dwa duże klucze. Ich pióra mają piękny kształt z charakterystycznie zaznaczonymi dużymi zębami, mającymi wcięcia w formie krzyża. Oczka kluczy są finezyjnie ukształtowane.

      Poniżej znajduje się mozaika Ewangeliarza – symbolu proklamacji Ewangelii w Kościele. Na otwartej księdze widniejełaciński napis INITIUM S. EVANGELII (Początek świętej Ewangelii). Księga położona jest na zdobnym pulpicie, a nad nią góruje monogram IHS w kolorze czerwonym. Całość otacza sześć płonących białych świec, osadzonych u podstawy pulpitu-świecznika.

      Pod tą mozaiką znajduje się kolejna, którą można określić jako Chrystusowy pokój. Jestonazłożona ze znaków wkomponowanych w cztery płaszczyzny na tle krzyża. Stanowi ciekawą kompozycję kilku niezależnych symboli, składających się na teologiczne przesłanie. Jej wymowa jest następująca: jedynie Chrystus jest dawcą pokoju (Ef 2,14). Widzimy białego gołębia z rozpostartymi skrzydłami, trzymającego w dziobie gałązkę oliwną, która wypełnia całe górne prawe pole mozaiki. Charakterystycznym w tej mozaice jest błękitny glob, w który zostało wpisane łacińskie słowo PAX (pokój). Glob wieńczy krzyż, zwany patriarchalnym, o podwójnych ramionach. Lewą dolną stronę kompozycji zajmuje zielona gałązka życia.

      Poniżej widzimy Łódź – symbol Kościoła, płynącego po wzburzonym morzu pod znakiem wiary w Chrystusa. Dziób łodzi jest dobrze wyprofilowany, wzniesiony w górę i zagięty. Fale uderzają w łódź, a silny wiatr dmie w dwa rozpostarte żagle. Na jednym z nich widnieje duży czerwony znak Chrystusa PX. Maszt drugiego żagla ma kształt krzyża. Łódź płynie w określonym kierunku i zmaga się z przeciwnościami żywiołów, symbolizującymi potęgi nieprzyjazne Bogu i Jego Kościołowi.

      Kolejna mozaika usytuowana u góry konchy przedstawia Kadzielnicę. Z jej złotej czaszy, finezyjnie wybrzuszonej, wymykają się czerwone języki ognia, a pomiędzy łańcuchami kadzielnicy unosi się w górę biały dym. Miła woń kadzidła symbolizuje najczystsze uwielbienie Boga, jakie dokonuje się podczas Najświętszej Ofiary. Zapach kadzidła przenika szaty Oblubienicy Chrystusa – Kościoła, gdy sprawowana jest Eucharystia. Według Cyryla Aleksandryjskiego kadzielnicą jest sam Chrystus, bo nosi On w sobie zapach milszy niż wszystko i nim napełnia cały świat.

      Położona niżej mozaika przedstawia Kotwicę w formie krzyża, symbol nadziei pokładanej w Zbawicielu. W górnej części mozaiki, na złotym tle, widoczny jest grecki napis ICHTYS – ryba, oznaczający Chrystusa. W dolnym polu mozaiki widzimy czerwone pływające ryby, dobrze widoczne w zielononiebieskich falach wody. Są one zwrócone pyszczkami do siebie i pływają nad ramionami kotwicy. Oznaczają one społeczność chrześcijan, bo chrześcijanin to alter Christus.

      Poniżej widzimy przedstawienie Serafina (podobnego do opisanych we wcześniejszym artykule). Ten anioł ma wysoko uniesioną głowę, zapatrzony jest w majestat Boga i śpiewa radosny hymn Gloria. Na jego złotej aureoli widnieje łaciński napis: GRATIAS AGIMUS TIBI (Dzięki Ci składamy).

      Mozaika u dołu konchy przedstawia Jeruzalem, miasto śmierci i zmartwychwstania Jezusa. W cieniu krzyża pojawiają się miejskie zabudowania – białe kamienne domy i wieże z czerwonymi dachami. W ściśle przylegającej do siebie zabudowie widzimy wiele okien oraz otwartą dla Mesjasza bramę. Na pierwszym planie dominują dwa zielone cyprysy, symbole wzniosłości i nieprzemijalności. Górną część mozaiki wypełnia łaciński napis HIERUSALEM.

      Następny szereg otwiera mozaika Krzyża z dwoma monogramami. Na ciemnym krzyżu, umieszczonym na złotym tle,widnieje łaciński monogram INRI – skrót słów Iesus Nazarenus Rex Iudaeorum. Taki napis kazał umieścić Piłat na krzyżu Pana w językach: hebrajskim, greckim i łacińskim. W dolnej partii mozaiki, poniżej poprzecznej belki krzyża, umieszczony jest drugi monogram ?? (pierwsza i ostatnia litera alfabetu greckiego). W Apokalipsie Chrystus nazywa siebie ?lfą i Omegą – Początkiem i Końcem (Ap 1,8). Jezus, za cenę poniesionej ofiary krzyżowej, stał się Początkiem i Kresem naszego zbawienia.

      Poniżej znajduje się mozaika przedstawiająca Gryfa, czyli hybrydę o uskrzydlonym lwim cielsku, silnych szponach oraz orlej głowie z ognistymi oczyma i uniesionym rozpostartym skrzydłem. Jest to przedstawienie mitycznego zwierzęcia, które łączy w sobie siłę i czujność lwa, szybkość i bystry wzrok orła. W średniowieczu gryf, ze względu na swą podwójną naturę, został zaliczony do symboli Chrystusa, bowiem wskazywał na Jego dwie natury – Boską i ludzką. Ten symbol może także odnosić się do specyfiki Kościoła, do jego Boskiego i ludzkiego wymiaru.

      Pod gryfem znajduje się przedstawienie Pawia. Ptak ten zrzuca na wiosnę pióra i odzyskuje na nowo swe wspaniałe upierzenie. Ojcowie Kościoła porównywali duchowe piękno człowieka z pięknem tego ptaka. Św. Antoni z Padwy w jednym ze swych kazań mówi: Zrzucimy „pióra” śmiertelności, a przy powszechnym zmartwychwstaniu otrzymamy nieśmiertelność. Artysta chciał wyrazić prawdę o nieśmiertelności duszy człowieka, o życiu wiecznym i o zmartwychwstaniu ciała. Paw ukazany w mozaice siedzi na środku równoramiennego ciemnego krzyża, wkomponowanego w złote tło. Urzeka seledynowa barwa jego piór oraz wyjątkowa kolorystyka upierzenia głowy i ogona. Uwagę oglądającego przyciąga jedno duże pawie pióro, które z ukosa kładzie się na ptaku i na krzyżu.

      U dołu konchy znajduje się kolejny Serafin śpiewający Gloria. Wokół jego głowy widnieje aureola z napisem PROPTER MAGNAM GLORIAM TUAM (Bo wielka jest chwała Twoja).

      Prawą stronę konchy u góry zamyka mozaika Orła. Jest to jedno z czterech zwierząt w wizji Ezechiela (1,10) i w Apokalipsie (4,7). Ten ptak stał się symbolem Ewangelii św. Jana, ale tu wyraża Chrystusa Zmartwychwstałego. Św. Ambroży w pięknym eucharystycznym komentarzu poucza: Stałeś się szlachetnym orłem, odkąd zacząłeś dążyć do nieba (…). Szlachetne orły krążą wokół ołtarza, bo „gdzie ciało tam i orły”.

      Kolejną mozaiką jest Krzyż z symbolami przemijania i życia. Na tę mozaikę składają się znaki umieszczone w czterech polach, utworzonych z przecięcia krzyża. W górnej partii mozaiki widzimy zielony wieniec życia i białe gwiazdy na złotym tle. W dolnej części, po prawej stronie na czerwonym tle widnieje ćma, zaś po lewej stronie na złotym tle klepsydra. W tych symbolach spotyka się nadzieja życia z przemijaniem człowieka. Z dolnej części mozaiki wyrastają zielone pędy życia splecione w wieniec i sięgające aż do gwiazd. Wymowa tej symboliki jest taka: poprzez krzyż Chrystusa przechodzimy z śmierci do życia.

      Pod tą mozaiką widnieje przedstawienie Drzewa rajskiego z owocami wiadomości dobrego i złego (czerwonymi i żółtymi), znajdującymi się pośród gęstych zielonych liści i konarów. Brązowy pień drzewa oplata duży, ciemny i jadowity wąż. Jest on symbolem szatana, księcia ciemności (Rdz 3,1-16 i Ap 12,14), który zwiódł pierwszych rodziców i sprowadził na nich śmierć, a na siebie przekleństwo.

      Ostatnią mozaiką jest Waga z mieczem i liliami. Jest to złożony z kilku elementów symbol Chrystusa sądzącego i wymierzającego sprawiedliwość. Na złotym tle, pośrodku ciemnego krzyża, widnieje waga z wyważonymi pustymi szalami i ze wskazówką na pionowym ramieniu krzyża. Ten symbol przypomina o śmierci i o sądzie. Psalmista głosi: Synowie ludzcy są tylko jak tchnienie, (…) na wadze w górę się wznoszą: wszyscy razem są lżejsi niż tchnienie (Ps 62,10). Św. Grzegorz Wielki napisał, że Chrystus jest wagą, na której Ojciec wszystko odmierzy. Pod wagą widnieje obosieczny miecz, a nad nim wyrasta lilia z dwoma białymi kwiatami. Lilia symbolizuje Chrystusa wolnego od skazy, a otwarte kielichy kwiatowe nawiązują do Jego zmartwychwstania i wniebowstąpienia.

      Ten symbol niesie też przesłanie, że w dniu sądu chrześcijanin ma być pełen dobrych czynów i musi być niewinny jak biała lilia, a przy tym pełen ufności, że Pan zatroszczy się o niego. Miecz zaś przypomina o powadze tej chwili i o wyroku, który może być skazującym, jeśli nie spełniało się dobrych czynów i teraz nie ma co położyć na szali dla przeciwwagi złu.

UDOSTĘPNIJ